Çölyak Nedir, Hangi Yaşlarda Görülür?
Çölyak hastalığı (ya da Gluten Enteropatisi), bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus [tüysü
oluşumlar] denilen yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin
emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim sistemi hastalığıdır.
Bu hasara buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahılların içerisinde bulunan guluten isimli bir
protein neden olmaktadır.
Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır. Ailevi kalıtım söz konusudur. Hastalık yaşamının her
hangi bir bölümünde ortaya çıkabilmektedir. Çölyak hastalığının literatürde; çocukluk,
ergenlik, orta yaş ve yaşlılıkta ortaya çıktığı görülmüştür.
Çölyak Hastalığı Görülme Sıklığı
Çölyak hastalığı yaşam boyu süren gıda alerjisidir. Günümüzde insanoğlunun en sık rastlanan
genetik hastalığı olarak kabul edilmektedir.
Çölyak hastalığının tek tedavisi ömür boyu buğday, arpa, çavdar, yulaf tahılları ve bunlardan
üretilen besinlerde bulunan glutenden uzak sıkı bir diyettir.
Ülkemizde Çölyak hastalığı görülme sıklığı yüzde 1 ile binde 3 arasında değişmekte olup
Türkiye’de 250 bin ile 750 bin arasında çölyak hastası tahmin edilmekte iken ancak yüzde
10’nuna tanı konulduğu dikkate alındığında 25 bin ile 75 bin arasında tanı almış hasta
beklenmektedir.
Avrupa'da hastalığın görülme sıklığı 1/350 ile 1/2000 arasında değişirken İrlanda ve
Avusturya'da hastalık prevelansı daha yüksektir. Görülme sıklığı Kuzey Amerika'da
Avrupa'dan düşüktür.
Çölyak hastalığı (ÇH) yaşam boyu süren tek gıda alerjisidir. Günümüzde insanoğlunun en sık
rastlanan genetik hastalığı olarak kabul edilmektedir. Olgular asemptomatik olabildiği gibi,
tanı gecikmesinde ölüme kadar varabilen geniş bir klinik yelpaze ile karşımıza
gelebilmektedir. Çölyak hastalığı tanı öncesi yüksek morbidite ve mortaliteye neden olurken,
tanı konulduktan sonra hastalık olmaktan çıkarak bir yaşam biçimi haline gelmektedir.
Görülme sıklığı yüzde 1 ile binde 3 arasında değişmekte olup Türkiye’de 250 bin ile 750 bin
arasında çölyak hastası tahmin edilmekte iken ancak yüzde 10’nuna tanı konulduğu dikkate
alındığında 25 bin ile 75 bin arasında tanı almış hasta beklenmektedir. Toplumda tanı
almamış hastalar buz dağının görünmeyen kısmıdır.
Çölyak Hastalığı ICD kod sisteminde diğer sindirim sistemi hastalıklarında yer almaktadır.
2003 hastalık yükü çalışmasında da bu başlık altında tanımlanmış olup ayrıca çalışılmamıştır.
Bakanlığımız Sağlık Bilgi Sistemlerinden elde edilen verilere göre Türkiye'de tanı konan çölyak
hastalığı sayıları 2022 yılı sonu itibari ile 154.027 olarak belirtilmiştir.
Çevresel faktörler ve bu faktörlere karşı alınabilecek tedbirler nelerdir?
Çölyak hastalığı, vücutta immunolojik cevabı tetikleyen çevresel (gluten tüketimi) ve genetik
faktörlerin birlikte rol oynaması sonucunda ortaya çıkar. Çölyak hastalığın oluşması için hem
genetik yatkınlık hem de çevresel faktör olan glutenli gıdalar tüketmekle kendini gösterir.
Çevresel Nedenler
Anne sütünün verilmemesi
Kullanılan mamanın türü
Günlük alınan gluten miktarı
Tahıl tipleri
Uzun süreli antibiyotik kullanımı
Alınabilecek Tedbirler
Anne sütünün teşviki ve bebek dostu hastaneler
Toplumu beslenme konusunda bilinçlendirme çalışmaları
Tedaviye yönelik hizmetler (Çölyak hastalığının tek tedavisi ömür boyu buğday, arpa, çavdar,
yulaf tahılları ve bunlardan üretilen besinlerde bulunan glutenden uzak sıkı bir diyettir.)
9 Mayıs Dünya Çölyak Günü
