KÖY ENSTİTÜSÜ
Köy Enstitüsü, Türkiye’de ilkokul öğretmeni yetiştirmek üzere 17 Nisan 1940 tarihli ve 3803 sayılı yasa ile açılan bir okul türüdür. Tamamen Türkiye’ye özgü olan bu eğitim projesini Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali YÜCEL bizzat yönetmiştir.
Bu sene Köy enstitülerinin Kuruluşunun 83. Yıldönümünü kutluyoruz buruk bir şekilde, çünkü bu köy enstitüleri 1954 yılında kapatılmıştır…
ÖNCE KÖY VARDI
Malkara’nın Batkın Köyü İlkokulu’nda ilk öğretimimi almış biri olarak, “köy” kelimesi, bana “köy okulları” nı ve “köy enstitüleri”ni çağrıştırmaktadır… “köy” kelimesi bana gurur ve mutluluk verirken şimdilerde “mahalle” denmesi ise sadece üzüntü ve ıstırap vermektedir…
Önce her köyde bir ilkokul ve o ilkokulda pırıl pırıl aydınlık yüzlü cıvıl cıvıl umut dolu öğrenciler ve öğretmenler vardı. Önce Köy Enstitüsü vardı. O Köy Enstitüsünde vatan sevdalısı pırıl pırıl aydınlık yüzlü öğrenciler ve öğretmenler vardı. Köyde tarım, köyde hayvancılık, köyde hayat, köyde umut ve köyde gelecek vardı.
Sonra…
Biz her ne kadar köy desek de aslında bizler farkında olmadan bu köyler bir gecede mahalle oluvermişti. (Eeeee kocaman büyükşehir olduk tabi artık köy, köy kalacak değil ya) Köyler mahalleye, ormanlar yağmaya, meralar belediyeye, yeşillikler betona dönmeli. Hani çocukken ağaç dikme şenliklerinde söylerdik ya; “Dağlar taşlar ağaç olacak yaz gelecek kış gelecek ülkemiz Cennet olacak”
İşte artık her kimse biri ya da birileri şarkıyı tersine, ülkemizi geriye çevirmeye niyetlendi.
KÖY ENSTİTÜLERİ
Köylerden ilkokul mezunu zeki çocukların bu okullarda yetiştirildikten sonra yeniden köylere giderek öğretmen olarak çalışmaları düşüncesiyle kuruldular.
1940 yılından başlayarak, tarım işlerine elverişli geniş arazisi bulunan köylerde veya onların hemen yakınlarında 21 bölgede köy ilkokullarına öğretmen yetiştirmek üzere açılmıştı.
Açılan Köy Enstitüleri; Adana/Düziçi, Adapazarı/Arifiye, Ankara/Hasanoğlan, Antalya/Aksu, Aydın/ Ortaklar, Balıkesir /Savaştepe, Diyarbakır/Dicle, Erzurum/Pulur, Eskişehir/Çifteler, Isparta /Gönen, İzmir/Kızılçullu, Kars/Cılavuz, Kastamonu/Gölköy, Kayseri/Pazarören, Kırklareli/Kepirtepe, Konya /İvriz, Malatya/Akçadağ, Sivas/Yıldızeli, Samsun/Ladik, Trabzon/Beşikdüzü.
Öğretmenler köylülere hem örgün eğitim verecek, okuma yazma ve temel bilgileri kazandıracak hem de modern ve ilmi tarım tekniklerini öğretecekti. Öğretmenler gittiği yörelerde bilinmeyen tarım türlerini de köylülere öğretecekti. Kitaba deftere dayalı öğretim yerine iş için, iş içinde eğitim ilkesi tatbik ediliyordu. Her köy enstitüsünün kendisine ait tarlaları, bağları, arı kovanları, besi hayvanları, atelyeleri vardı. Derslerin %50’lik bölümü temel örgün eğitim konularını içeriyordu. Geri kalanı ise uygulamalı eğitimdi.
Enstitülerde hazırlanan programlar, toplumun sanat ve kültür hayatına katkıda bulunulması amacıyla çevre il ve köylere de götürülerek sergilenmiştir.
Kapatıldığı 1954 yılına kadar Köy enstitülerinde 1308 bayan ve 15,943 erkek toplam 17,341 köy öğretmeni yetişmişti. Fakir Baykurt, Ümit Kaftancıoğlu, Talip Apaydın, Mahmut Makal, Mehmet Başaran, Pakize Türkoğlu, Hatun Birsen Başaran, Ali Dündar, Mehmet Uslu ve Dursun Akçam gibi önde gelen yazarlar ve düşünürler bu okullarda yetişmişlerdir.
SONUÇ
Rıfat Ilgaz, “Hababam Sınıfı” adlı kitabıyla ilgili bir röportaj verirken, “Nasıl bu kadar çok güldürebildiniz?” sorusuna, “Eskiden idamlar sabaha karşı yapılırmış. Belli bir süre sonra idam yaklaştığında tüm dükkanlar açılmaya, esnaf satış yapmak için bağırıp çağırmaya başlamış. Bunun üzerine aileler de o saatlerde sokağa çıkmaya başlamış ve idam vakitleri panayır havasına bürünmüş. Sonuçta da ölen bir adama bakarak gülen bir halk görüntüsü oluşmuş. Ben de çöken bir eğitim sistemini anlattım. Hepimiz ölen bu sisteme bakarak güldük” diye cevap vermiştir.
“Bir ulusu yıkmak için atom bombasına veya uzun menzilli füzeye gerek yoktur. Eğitimin kalitesini düşürmeniz yeterlidir’ demiş bir düşünür, ne kadar doğru söylemiş.”
Şimdi artık olmayan Köy Enstitülerimizin 83. Yıl dönümü kutlu olsun! Kuruluşunda ve ayakta kalmasında emeği geçen tüm değerli insanları rahmet ve saygı ile anıyorum!
Recep YILDIZ
Em.Top.Kur.Alb.
TESUD Tekirdağ Şube Başkanı