VATAN VE HÜRRİYET ŞAİRİMİZ, TEKİRDAĞLI HEMŞEHRİMİZ NAMIK KEMAL’İN DOĞUMUNUN 182. YILINI KUTLUYORUZ

NAMIK KEMAL KİMDİR

Namık Kemal; eserleriyle, fikirleriyle düşünce dünyamıza mührünü vurmuş ender insanlarımızdan biridir. O aynı zamanda bir “meydan adamı”dır da. O, Mehmet Kaplan’ın deyişiyle “Şinasi’nin kısık sesle söylediği fikirleri, adeta hoparlörle geniş halk kitlesine yaymıştır.”
Namık Kemal bir edebiyatçı olmakla beraber bir dava, inanç ve ülkü adamıdır. Ateşli bir vatansever ve büyük bir hürriyet aşığıdır.
Edebiyat onun için fikirlerini, duygularını ve heyecanlarını millete taşıyan bir vasıtadır.
Birçok eserinde vatan, millet ve hürriyet sevgisini en üst düzeyde ve korkusuzca ortaya koymuştur.

NAMIK KEMAL’İN HAYATI (1840-1888)
21 Aralık 1840’ta Tekirdağ’da doğdu, Asıl adı Mehmed Kemal’dir, Namık adını ona şair Eşref Paşa vermiştir. Babası, II.Abdülhamid döneminde müneccimbaşılık yapmış olan Mustafa Asım Bey’dir. Annesini küçük yaşta yitirince çocukluğunu dedesi Abdüllatif Paşa’nın yanında, Rumeli ve Anadolu’nun çeşitli kentlerinde geçirdi, Arapça ve Farsça öğrendi.
18 yaşlarında İstanbul’a babasının yanına dönen Namık Kemal, 1863 yılında Babıali Tercüme Odası’na katip olarak girdi. Bu görevi sırasında dönemin önemli düşünür ve sanatçılarıyla tanışma olanağı buldu. Diri bir sesle konuşması ve yapıtlarına kattığı yeni kavramlarla Türk Şiirini Divan Şiirinin edilgen edasından kurtarmıştır. Bütün bu nitelikler onun Vatan Şairi olarak anılmasına yol açmıştır.
Tiyatro türüne önem veren Namık Kemal, altı oyun yazmıştır. Bir yurtseverlik ve kahramanlık oyunu olan “Vatan Yahut Silistire” yalnız ülke içinde değil, Avrupa’da da ilgi uyandırmış ve beş dile çevrilmiştir. İlk romanı olan “İntibah” 1876 yılında yayımlanmıştır. Romanı ve tiyatroyu toplumsal yaşama soktuğu gibi, edebiyat eleştrisini de Türkiye’ye ilk getiren kişilerden biri olmuştur.
Gazeteci olarak da Türk kültürü içinde önemli bir yer alır. Dönemin hemen hemen bütün yenilik yanlısı ve ilerici gazetelerinde yazmıştır. Siyasal ve toplumsal sorunlardan edebiyat, sanat, dil ve kültür konularına dek çok çeşitli alanlarda yazdığı makalelerin sayısı 500 kadardır.
“Vatan Yahut Silistire” oyunu 1873’te Gedik Paşa Tiyatrosu’nda sahnelendiğinde halkı coşturup olaylara neden olması ve bu haberi gazetede yazması üzerine tutuklanan Namık Kemal, Magosa’ya sürgüne gönderildi. Otuz sekiz ay süren dönem, onun çalışmalarının en verimli zamanı oldu. Çıktığında 5 piyes ve ilk romanı “İntibah” hazırdı.
İstanbul’a dönüşünden sonra halk tarafından destek görmeye başladı. Padişah, Namık Kemal’i önce Şura-yı Devlet (Danıştay) üyesi sonra da Kanun-i Esasi‘nin hazırlanmasında oluşturulan komisyona atadı.

1877 yılında Osmanlı-Rus Savaşı’nın başlaması üzerine II. Abdülhamit, Meclis-i Mebusanı kapattı. Birçok mebus ile birlikte tutuklanarak Midilli Adası’na sürgüne gönderildi.

1879 yılında Midilli Mutasarrıfı oldu. 1884 yılında Rodos Mutasarrıflığı, 1887‘de ise aynı görevle Sakız Adası’na gönderildi.

2 Aralık 1888‘de Sakız Adası’nda hayatını kaybetti. Vasiyeti üzerine Gelibolu Bolayır’a defnedildi.
ESERLERİ
Oyun: Vatan Yahut Silistire, Zavallı Çocuk, Akif Bey, Celaleddin Harzemşah, Kara Bela
Roman: İntibah, Cezmi
Eleştiri: Tahrib-i Harabat, Takip, Renan Müdafaanamesi, İrfan Paşa’ya Mektup, Mukaddeme-i Celal
Tarihi Kitaplar: Devr-i İstila, Barika-i Zafer, Evrak-ı Perişan, Kanije, Silistire Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi
Çeşitli: Rüya, Namık Kemal’in Mektupları
NAMIK KEMAL İLE İLGİLİ KISA TESPİTLER (ÖZET)
* Servet-i Fünûn kuşağından Ali Ekrem Bolayır’ın babasıdır.
* Birçok yazısında bahsettiği üzere ustası Şinasi’dir.
* Türk şiirine vatan ve millet sevgisi, hürriyet, hamiyet, hak, hukuk, adalet gibi birtakım yeni kavramları getirmiştir.
* En Meşhur Şiirleri: Vaveylâ, Bir Muhacir Kızının İstimdadı – Vatan Mersiyesi, Hilâl-i Osmanî, Hürriyet Kasidesi. Namık Kemal bu şiirlerini 93 Harbi’nin açtığı felaketler sebebiyle yazmıştır.
* Namık Kemal’in en çok eser verdiği tür, tiyatrodur. 6 tiyatro oyunu kaleme almıştır. Ona göre “tiyatro cihanın aynıdır.” Ona göre “tiyatro ahlâk ve lisân mektebidir.”
* Hayatı boyunca sadece iki roman kaleme almıştır: intibah ve Cezmi. Ona göre “roman, hakikate, tabiata ve akla uygun olmalıdır.”
BİLİNMEYEN YÖNLERİYLE NAMIK KEMAL

* Namık Kemal’in 1300 kadar Fransızca ve 400 kadar da Türkçe, Arapça ve Farsça kitabı varmış. Maaşının hemen hemen üçte birini kitap alımına ayırmış. (Atatürk de ömrü boyunca 3500’den fazla kitap (araştırmacıların çoğu 3937 kitap okuduğu sonucuna varmış) okumuş olup, kazandığı iki kuruştan birini kitaba verdiğini beyan etmiştir.)
* En büyük özelliği; vatan mefhumunu zihninden, vatan kelimesini dilinden ayırmamasıdır.
* 1876 Anayasası (İlk anayasamız)’nın taslağında Türk olmayan Osmanlı halkının kendi dillerinde resmi yazışmalarda bulunmasına izin veren maddeyi, Sultan Abdülhamit’e giderek, uyarılarını hiç çekinmeden yapmış ve ilk anayasamızda “Türkçenin Resmi Dil” olarak yer almasını sağlamıştır.
* Namık Kemal’in zeka ve hafıza gücü o kadar yüksektir ki, tam 70 beyitlik bir kasideyi bir kere okuyarak ezberledikten sonra, Padişah Abdülmecit’in de bulunduğu bir okul ödül töreninde ezberden mükemmel bir şekilde okuyor.
*Avcılığa meraklıdır. Ancak, Sofya’da iken tertip edilen bir sürek avında, ateş ederek yere yıkılıp can çekişen bir Karacanın iki yavrusunun yanına gelerek memelerine sarılmak için uğraştığı elim manzarayı görünce avcılıktan nefret eder. Bir daha avcılık etmemeye yemin eder.
*Edebiyatımzda mektup yazma rekoru Namık Kemalde’dir. Hemen hergün bir mektup yazmıştır. Türk Tarih Kurumu (TTK)’nda binin üzerinde mektubu, bunun dışında şahıslarda bulunan yüzlerce mektubu vardır.
* Ailenin en kısa ömürlüsü (48 yaş) Namık Kemal’dir. Babası Mustafa Bey 84 yaşında, dedesi 109 yaşında ölmüştür.
* Namık Kemal’in torunu, Ali ekrem Bolayır’ın biricik oğlu 6 Mart 1917 tarihinde henüz 17 yaşındayken intihar etmiştir.
* 1888’de Sakız adasında baş ucunda ailesinden kimse bulunmadığı halde, ölen Namık Kemal’in bu akıbetini, ailesinden evvel padişah II.Abdülhamid duymuştur. Sakız adasında gömülmüşken, Ebüzziya Tevfik Bey’in sağlığında Gazi Süleyman Paşa’nın yanına gömülmeyi arzu ettiğini padişaha bildiren mektubu üzerine, na’şı oradan çıkartılarak, Gelibolu’ya getirilmiş ve Bolayır’da Süleyman Paşa’nın yanına gömülmüştür.
* Namık Kemal 16-17 yaşlarındayken, anneannesinin zoruyla, komşu kızı (Sofya Kadısı Mustafa Ragıp Efendinin) ile evlendirilmiş. Nesime Hanım evlendiği zaman 14 yaşındaymış.
* Namık Kemal, padişahlardan Sultan Selim’i, edebiyatçlardan Şinasi’yi, devlet adamlarından Mithat Paşa’yı severdi.
* Namık Kemal’in sevmediği şey, fotoğrafçı önünde poz vermek!

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK: ”BEDENİMİN BABASI ALİ RIZA EFENDİ, HİSLERİMİN BABASI NAMIK KEMAL, FİKİRLERİMİN BABASI ZİYA GÖKALP’TİR”

Mustafa Kemal Atatürk’ün ‘bedenimin babası Ali Rıza Efendi, hislerimin babası Namık Kemal, fikirlerimin babası ise Ziya Gökalp’tır’ şeklindeki ifadesi; gökalp’ın, cumhuriyet rejiminin kurucu babaları (founding fathers) nezdinde ifade ettiği mana, ehemmiyet ve ağırlığı net bir şekilde yansıtmaktadır.

Milliyetçilik anlayışını ırk esasına ya da etnisite zemine değil, kültürel esaslara ve aidiyet duygusuna bağlayan Atatürk’ün ‘fikirlerimin babasıdır’ dediği Ziya Gökalp (23 Mart 1876, Diyarbakır – 25 Ekim 1924, İstanbul), Türkiye Toplumsal Formasyonu’nun bilim, sanat, felsefe, sosyoloji ve siyaset gibi bir çok ‘üst yapı’ kurumunda kalıcı izler bırakmış çok önemli bir tarihi simadır.

NAMIK KEMAL’İN MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Namık Kemal’in, vatan, hürriyet ve millet sevgisi yolunda yazdığı şiirler, vatan evlatlarını derinden etkilemiştir. Mustafa Kemal Atatürk, Namık Kemal’in kendisi ve kuşağı üzerindeki etkisini şu sözlerle açıklamıştır:
“Vatanın kurtuluşu ve istiklâli için ölmeyi bugünkü nesle Namık Kemal öğretti. Harbiye senelerinde siyaset fikirleri baş gösterdi… Namık Kemal’den gelen sesin büyüsüne kapılmıştık. Bu ses ruhumuzu şimşek gibi sarsıyor, bu ses şimdiye dek okuduğum şiirlerdeki hiçbir sese benzemiyordu. Namık Kemal’in yiğit sesi, önümde bambaşka bir ufkun açılmasına yol açıyordu.”
Namık Kemal’in “Hürriyet Kasidesi”ndeki “Vatanın bağrına düşman dayamış hançerini, yok mudur kurtaracak bahtı kara maderini?” sözüne, Mustafa Kemal “Vatanın bağrına düşman dayasın hançerini, bulunur kurtaracak bahtı kara maderini!” diyerek Namık Kemal’e adeta cevap vermiştir.
NAMIK KEMAL EVİ (TEKİRDAĞ)
Vatan şairimiz Namık Kemal’in 1840 yılında Tekirdağ’da doğduğu evin yakın çevresinde eski Tekirdağ evleri örnek alınarak, Namık Kemal’in hatırasına Tekirdağ Namık Kemal Derneği tarafından 1993 yılında yaptırılmıştır ve 1994 yılında hizmete girmiştir. Namık Kemal Evi; Tekirdağ mutfağı, baş odası ve yatak odasını tanıtan etnografik eşya ile süslenmiş, ayrıca Namık Kemal ve onun hakkında yazılmış eserler evde teşhir edilmektedir.
Namık Kemal Evi; Ortacami Mah. Namık Kemal Cad. No:7’dedir. Ev, Cumartesi ve Pazar hariç diğer günler : 08.00-12.00 / 13.00-17.00 saatleri arasında ziyaretçilere açıktır.

ÜÇ KEMALLER DİYARI TEKİRDAĞ
Tekirdağ ve topraklarını “Üç Kemaller Diyarı” olarak nitelemek yanlış olmaz. Atatürk’ün hürriyet aşkının ilk kıvılcımlarını aldığı vatan ve özgürlük şairi Namık Kemal Tekirdağlıdır.
İkinci Kemal, Mustafa Kemal Atatürktür. Topraklarını önemli tarihsel olaylarla ilgili olarak beş kez şereflendirdiği Tekirdağda; 23 Ağustos 1928 tarihinde harf devrimi ile ilgili olarak Tekirdağ ve Tekirdağlılardan memnunluğunu şu içten sözlerle ifade ediyordu; “…Ben yalnız bu gün Tekirdağlılarda sezdiğim ruh ve hissihalete, yalnız buna dahi istinaden kati olarak beyan edebilirim ki, bütün Türk Milleti bu meselede benim gördüğümü, benim hissettiğimi aynen görmekte ve hissetmektedir…”
Üçüncü Kemal, gene Balkanlarda (Üsküp) doğmuş büyük şair Yahya Kemal Beyatlı’dır. Kendisi; Atatürk döneminde 1 Mart 1935te V.Dönem ve 3 Nisan 1939da VI.Dönem Tekirdağ Milletvekilliğini yapmış, Tekirdağa olan bağlılığını ve ilgisini şiirinde “Fetihler Ufku Tekirdağ” sözleriyle ifade etmiştir.
İşte bu nedenle Tekirdağdan “Üç Kemaller Diyarı Tekirdağ” diye söz etmek yanlış ve anlamsız sayılmamalıdır

Vatan ve Hürriyet Şairimiz, Tekirdağlı Hemşehrimiz Namık Kemal’i, doğumunun 182. Yılında saygı, sevgi ve rahmetle anıyorum.

Recep YILDIZ
Em.Top.Kur.Alb.
TESUD Tekirdağ Şube Başkanı