13 KASIM 1922 TEKİRDAĞ’IN KURTULUŞU

13 KASIM 1922 TEKİRDAĞ’IN KURTULUŞU
TEKİRDAĞ’IN TARİHTE İKİ KURTULUŞU VARDIR
Tekirdağ merkez ilçe (Süleymanpaşa) 13 Kasım 1922’den bu yana Yunan işgalinden kurtuluşunu anıyor ve kutlama törenleri yapıyor. 13 Kasım 1922 tarihi, yapılan anlaşmalarla Tekirdağ’ın (Süleymanpaşa) Yunanlılardan devir teslim alındığı tarihtir.
Ancak, Süleymanpaşa’nın bir de bu tarihten 9 yıl önce 1912-1913 yıllarında yaşanmış olan Balkan Savaşında göğüs göğüse savaşılarak Bulgarlardan geri alındığı 13 Temmuz 1913 tarihi vardır.
Tekirdağ (Süleymanpaşa) 13 Temmuz 1913 günü sabaha karşı Kuşçubaşı Eşref komutasındaki gönüllü birliğin denizden yaptığı çıkarmayla ve göğüs göğüse çarpışmayla Bulgarların elinden alınırken, Türk Birliklerini karşılayan ve askerlerle birlikte Bulgarları kovalayanlar arasında Tekirdağlı kızların bulunduğunun tarih kayıtlarında yer almış olması şehrimiz için ayrı bir onur ve gurur kaynağıdır.
13 KASIM 1922 TEKİRDAĞ’IN KURTULUŞU ÖNCESİNDE VE SONRASINDA YAŞANANLAR
Tekirdağ, Osmanlı döneminin sonlarında Edirne vilayetine bağlı bir sancak merkezi idi. 93 Harbi’nde (1878) Rus, Balkan Harbi’nde (1912) Bulgar ve I. Dünya Savaşı’ndan sonra (1920-1922) Yunan işgali yaşayan Tekirdağ; 13 Kasım 1922 tarihinde kalıcı olarak Türk topraklarına katıldı.
Balkan Savaşlarında (1912) Bulgar işgaline uğrayan Tekirdağ toprakları , 1913 yılında düşman işgalinden kurtarılmıştır. I. Dünya savaşından sonra Mondros Mütarekesi’nin verdiği imkanlardan faydalanan Yunan kuvvetleri 20 Temmuz 1920‘de Tekirdağ’ı işgal etmiş ise de 13 Kasım 1922‘de Yunan işgali de sona erdirilerek Türk yönetimine geçmiştir.
Marmara Ereğlisi 29 Ekim’de, Çerkezköy ve Saray İlçeleri 30 Ekim’de, Çorlu 1 Kasım’da , Muratlı 2 Kasım’da, Malkara ve Hayrabolu 14 Kasım’da, Şarköy de 17 Kasım’da düşman işgalinden kurtarılarak Türk yönetimine geçmişlerdir.
20 Ocak 1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye Kanunu gereğince girişilen yeni örgütlenme sırasında Tekirdağ il olmuş, ancak; Kurtuluş Savaşının güçleri içinde örgüt hemen kurulamamış, Cumhuriyetin ilanından önce 15 Ekim 1923 tarihinde İl merkezi olmuştur.
Tekirdağ’ın unutamadığı mutlu günleri arasında 24 Aralık 1840‘da Büyük Vatan Şairi Namık Kemal’in bu il’de doğması, Çanakkale Destanı’nı yaratan 19. Tümen’in Mustafa Kemal’in de önderliğinde Tekirdağ’da hazırlanması, 23 Ağustos 1928‘de Atatürk’ün Harf İnkılabı vesilesiyle Tekirdağ’a gelip Başöğretmen olarak ilk dersi vermesi gibi olaylar bulunmaktadır.
YUNANLILARIN TRAKYAYI İŞGAL DÖNEMİ
Yunanlılar Trakya’nın batı ve güneyine saldırmak üzere hazırlığa giriştiler. Batı Trakya’dan Meriç boylarına yığınak yaptılar. İngiliz ve Yunan savaş gemilerinin desteğinde, Tekirdağ kıyılarına Mazarakis komutasında çıkartma yapmaya karar verdiler. Trakya cephesi komutanlığına da Zimvrakakis getirildi.
Türk Birliklerinin Genel Komutanı Cafer Tayyar Bey’di. Trakya Kolordusunun er sayısı 17 bin civarında idi. Malkara’da 60.Tümen’in Topçu Alayı, Şarköy ve Yeniköy’de 185.Piyade Alayının bazı birlikleri, Çatalca, Çerkezköy, Muratlı, Hayrabolu, Çorlu ve Tekirdağ’da 55.Tümen bulunuyordu. Bu tümenin 168.Piyade Alayı Çatalca ve Çorlu’da, 170.Piyade Alayı Hayrabolu ve Malkara’da, 171.Piyade Alayı ile 55.Tümene bağlı Dağ Topçu Taburu Tekirdağ sırtlarında yer almışlardı.
Yunan saldırısına karşı biri Edirne-Keşan-Malkara-Tekirdağ, öteki Tekirdağ-Çorlu-Çerkezköy olmak üzere batıya ve güneye karşı iki savunma hattı kurulmuştu.
Türk cephesinin Istrancalar ve Bulgaristan tarafları güvenli idi. Boğazların İtilaf devletleri tarafından işgali ve Marmara’da düşman gemilerinin bulunması, Trakya’nın Anadolu ile ilişkisini kesmiş ve savunmasını zorlaştırmıştı.
20 Temmuz 1920 günü Yunanlılar, Sultanköy, Marmara Ereğlisi, Değirmenaltı ve Tekirdağ dolaylarına çıkarma yaparak Çorlu ve Tekirdağ üzerine yürüdüler. İşgal olayını, İngiliz zırhlısıyla Yunan Kralı’nın bindiği Averof ve Kılkış zırhlıları ile iki Yunan torpido muhribi koruyordu.
Çıkartmaya 171.Alay karşı koyduysa da şehirdeki Rum ve Ermeniler’in içerden savaşa katılmaları sonunda birliklerimiz gerilediler. Askerler dağıldı. Büyükkarıştıran’a doğru çekildiler. Tekirdağ işgal edilerek Yunan Kralı Aleksandr karaya çıktı.
Yunanlılar Tekirdağ’ı kendilerine katılmış farz ettiklerinden önceleri halka iyi davrandılar. Anadolu’da Yunan kuvveti kırılmaya başlayınca, on binlerce Rum, Tekirdağ’a kaçtı. 1922’de Tekirdağ, işgalinin en acı günlerini yaşadı. Bu durum Mudanya Mütarekesi’ne kadar sürdü.
TEKİRDAĞ’IN KURTULUŞU

Kurtuluşu gerçekleşen kasabalarda emniyet görevini jandarma birlikleri, mülki görevleri kaymakam, nahiye müdürü, vali veya vekili, nüfus memuru, iskan memuru, mal memuru veya defterdar ile varsa memuru vs. yükleniyordu. İdare T.B.M.M.(Türkiye Büyük Millet Meclisi) hükümetine bağlıydı. İstanbul hükümeti fiili olarak ortadan kalkmıştı.
13 Kasım 1922 günü “sabah namazı” vakti Tekirdağ’ına devir teslim töreni için bir araba hazırlanmış ve Tümen komutanı Salih (Omurtak), jandarma müfettişi Cemil Cahit Bey (Orgeneral Cemil Cahit Toydemir), Trakya Paşaeli Cemiyeti temsilcisi Şakir (Yorulmaz) Bey, o zaman üsteğmendi, Tekirdağ Paşaeli Cemiyeti temsilcisi Av.Hüseyin Rahmi Bey (Rahmi Ertin) Tekirdağ’a doğru yola çıkmışlardı.
Üç gün önce ise; Yunanlılar ve Ermeniler, yerli Rumlar 10 Kasım’dan itibaren Tekirdağ’ı terk etmeye başlamışlardı. Bunlardan bir kısmı trenle Muratlı üzerinden, bir kısmı arabayla Malkara, Keşan istikametinden, bir kısmı ise demir iskeleye yanaşan gemilere eşyalarını alıp gidiyorlardı. Karayolu ile gidenler, Türklerden bazı arabalar ve hayvanat gasp etmişlerdi. Türk gençlerinden kurulu düzensiz çetelerde bunları geri almaya çalışıyorlardı.
Yunanlıların işledikleri suç sayısını azaltmak için İngiliz ve İtalyanlar beraberce devriye geziyorlardı. 12 Kasım gecesi yerli milislerden Paşa Halid’ın Osman, Ermeni ve Rumların çoğunlukta bulunduğu Peştemalcı Caddesi köşe kahvesine bir Türk bayrağı asmış ve halkın galeyanına sebep olmuştu.
İngilizlerin ısrarına rağmen Paşa Halid’in Osman bayrağımızı indirmiyordu. İngilizler Osman’ı müftüye şikayet ettiler. Müftü Peştemalcıya geldi; “-Oğlum Osman, heyecanını anlıyorum. Bak kurtuluşumuza bir akşam kaldı rica ediyorum. Sabırlı ol evladım.” diyerek rica, minnet bayrağı indirdi. İngilizler uzaklaşınca, daha evvel hiçbir Türk’ün giremediği bu mahalleye ilk olarak bayrağımız girmiş oldu.
Kasabada mülki idareyi tesis edecek zevat daha önce başka vasıtalarla gelmişlerdi. Tekirdağ içinden ve köylerinden gelen vatandaşlarımız sabahın erken saatlerinde Muratlı Caddesi üzerindeki Namazgah’a doğru çıkıyorlardı. (Namazğah halen İmam Hatip Lisesi ve Polis lojmanlarının bulunduğu sahadır) Muratlı caddesinde bugün şehitlik merdivenleri olan yerde zafer takları kurulmuştu.
Tak çiçeklerle süslenmişti. Kat kat davullar, klarnetler çalıyor, halk kurtarıcılarını bekliyordu. Kasabanın her tarafı Türk bayraklarıyla donatılmıştı. Hava soğuk ve rüzgarlı idi. Topluluk mevcudu 5000 kişiyi geçmişti. Bando ve Mızıka takımı zafer marşları çalıyordu.
Takı zaferin arkasında bir fayton içinde siyahlar giyinmiş ve yüzü örtülü bir küçük Türk kızı vardı. Derken silah sesleri duyulmaya başladı. Temsili Türk birlikleri geliyor ve Yunan askerlerini teslim alıyorlardı.
Bu sembolik savaş sahnesinden sonra kurtarıcı asker, İstanbul’dan gelen heyetle beraber Zafer Takı önüne geldiler. Kalabalık arasından bir ses yükseldi. “-Geliyorlar!..” Salih Omurtak ve arkadaşları otomobillerinden indiler, kurdela ve kurbanlar kesildi. Salih Omurtak; “-Tekirdağ’lılar geçmiş olsun” diyerek, sulh kızının siyah örtüsünü kaldırdı.
Bando mızıka takımı; “Ankaranın taşına bak” şarkısını binlerce Tekirdağ’lının eşliğinde söylerken, Salih Omurtak, Cemil Cahit bey ve arkadaşları önde, askerler ve mülki erkan arkada onları takip eden Tekirdağ okulları ve halkı konvoyu korteje eşlik ediyorlardı.
Topluluk hükümet önüne geldi. Jandarma Yüzbaşı Arif Bey, Türk bayrağını çekerken 2 yıl 3 ay 24 gün süren Yunan esareti sona ermişti.
Askeri birliklerin bir kısmı da aynı saatlerde demir iskeleye yanaşan bir gemiyle geldiler. Burada merasimle karşılanan birliklerin kumandanı Jandarma Yüzbaş Nihat Bey, Tekirdağ Belediye binasına Türk bayrağını çekti.
Kurtuluş gecesi fener alayları düzenlendi.
BU YIL TEKİRDAĞ’IN DÜŞMAN İŞGALİNDEN KURTULUŞUNUN 100’NCÜ YILI GÖRKEMLİ BİR ŞEKİLDE KUTLANACAK
Yapılan Kutlama Programına göre;
Saat 06.20’de, Rüstempaşa Camii, Orta Cami ve Eski Cami’de, Sabah Namazı
Saat 07.00’de, Hasan Ali Yücel Meydanı’nında, Ebedi Önderimiz Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve Aziz Şehitlerimizin Ruhuna İthafen Kuran-ı Kerim Tilafeti ve Kahvaltı
Saat 09.30’da, Valilik Önü’nünde, Çelenk Sunma Töreni
Saat 10.30’da, Yahya Kemal Beyatlı Kültür Merkezi’nde, Eski Tekirdağ Fotoğrafları ve Tekirdağ Panoramik Minyatür Sergisi
Saat 13.00-18.00 arası, Değirmenaltı, Altınova; Gündoğdu, 100.Yıl ve Hürriyet Mahalleleri’nde, Bando Gösterileri
Saat 14.00’de, Başlangıç Noktası Tekira AVM Karşısı Pazar Sokağı Girişi, Kortej
Saat 15.00’de, Sahil Konser Alanı’nda, Türk Hava Kurumu Motorlu Yamaç Paraşütü ve Sıcak Hava Balonu Gösterileri
Saat 19.00’da, Des Otel’de, Kurtuluş Bayramı Kabul Töreni
Saat 21.00’de, Sahil Dolgu Alanı’nında, Haluk Levent Konseri
İcra edilecektir.

Tekirdağ’ımızın düşman işgalinden kurtuluşunun 100.yılı kutlu olsun!
Başta ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere silah arkadaşlarını ve canlarını vatanı uğruna feda eden kahraman şehitlerimizi rahmet, saygı ve şükranla anıyorum. Ruhları şad olsun!

Recep YILDIZ
Em.Top.Kur.Alb.
TESUD Tekirdağ Şubesi Eski Başkanı